ایجاد سامانه جامع بانک اطلاعاتی املاک در اوقاف ضروری است
خبرگزاری مهر- گروه دین و اندیشه- فاطمه علی آبادی: یکی از محورهای اساسی ترویج فرهنگ وقف، افزایش بهره‌وری موقوفات و استفاده از همه ظرفیت‌ها در جهت ثبت حقوق موقوفات، احیا و شناسنامه‌دارکردن آن‌ها است. برای اینکه املاک موقوفه به سمت سرمایه‌گذاری سوق داده شود تا آثار وقف در جامعه پیدا شود، ابتدا باید این املاک تثبیت شده و دارای سند تک‌برگ شوند. در جهت سنددارکردن اراضی موقوفه، مساجد و بقاع متبرکه، تفاهم‌نامه و قرارداد همکاری بین سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان اوقاف و امور خیریه منعقد شده است. درواقع این اقدامات در راستای صیانت از نیات واقفان و نیز خارج کردن اموال وقفی از دست متجاوزان اجرا می‌شود. در ادامه با مجتبی باقرزاده، مدیرکل اسناد و ثبتی سازمان اوقاف و ام ور خیریه در را بطه با شناسنامه‌دار کردن و تثبیت مالکیت موقوفات که یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های سازمان اوقاف است به گفتگو پرداخته‌ایم که از نظر شما می‌گذرد.
*لطفاً در رابطه با تاریخچه شکل‌گیری اداره کل اسناد و ثبتی سازمان اوقاف و وظایف این اداره بفرمائید؟
اداره کل اسناد و ثبتی سازمان اوقاف و امور خیریه از سال ۱۳۹۱ در بحث اصلاح ساختار سازمان شکل گرفت و سابقا اداره کل اسناد و شناسایی بوده که امور ثبتی هم به این اداره کل اضافه شد و در حال حاضر اداره کل اسناد و ثبتی به صورت یک اداره مستقل به فعالیت می‌پردازد به این معنا که امور ثبت، موضوع شناسایی و اسناد به صورت یکپارچه در یک اداره کل ذیل معاونت اوقافی مدیریت می‌شود و درواقع وظیفه اصلی این اداره صیانت از سرمایه‌های سازمان اوقاف در بحث املاک و جمع‌آوری و نگهداری اسناد و شناسایی موقوفات است که در بحث شناسایی موقوفات، وارد فاز جدیدی با عنوان ساماندهی اطلاعات پایه موقوفات در قالب بازبینی و تخصیص شناسایی موقوفات شده‌ایم.
*اداره کل اسناد و ثبتی سازمان اوقاف برای حفظ و حراست از اسناد وقفی کل کشور و املاک موقوفه، تثبیت و صیانت از املاک موقوفه و سند دار کردن اسناد موقوفه و بقاع متبرکه چه اقداماتی را در دستور کار خود قرار داده است؟
یکی از وظایف مهم متولیان موقوفات، حفظ و حراست از اصل موقوفات است. وظایف متصدیان وقف در سه حوزه حفظ اصل موقوفه، افزایش بهره وری و عمل به نیت واقف است که مهمترین آن حفظ اصل موقوفه است که در قانون اوقاف و منابع فقهی و شرعی هم به آن تأکید شده است. یکی از مصادیق بارز صیانت از اصل موقوفه، سنددارکردن و حدنگاری اسناد مالکیت گذشته است و طبق قانون که سال ۱۳۹۳ تصویب شد، کاداست‌کردن املاک مد نظر قرار گرفت و بر این اساس باید املاک و اراضی وقفی را هرچه سریع‌تر کاداست کنیم و این اقدام یکی از گام‌های مهم است که باید متصدیان وقف در اولویت کاری خود قرار دهند. سازمان اوقاف این اولویت را برای خود تعریف کرد و تاکنون در جهت تسریع و تسهیل امر کاداست‌کردن اموال وقفی با سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تفاهم‌نامه‌های متعددی منعقد شده و در جهت تعامل هرچه بیشتر، جلسات کارگروه مشترک با حضور رؤسای سازمان، معاونان، مدیران میانی، مدیران استانی و کارکنان دخیل در امر مالکیت به صورت مستمر برگزار شده است و یکی از اقدامات اداره کل اسناد ثبتی سازمان هم پیگیری تثبیت مالکیت کاداست املاک و اراضی وقفی کشور است.
*برای رفع موانع ثبت سند مالکیت موقوفات چه تمهیداتی در نظر گرفته‌اید؟
با توجه به وضعیت باقیمانده املاک و اراضی و همینطور موضوعاتی که نیازمند ساماندهی است، بنا بر این است که هرچه سریع‌تر با تعاملی که با سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی کشور و همینطور سازمان‌هایی که متولی امر زمین هستند از قبیل سازمان جنگل‌ها، مراتع، سازمان امور اراضی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برقرار می‌کنیم که بتوانیم هرچه سریع‌تر مشکلات و موانعی که پیش روی تثبیت مالکیت و شناسنامه‌دارکردن موقوفات کشور وجود دارد را برطرف کنیم و در آینده نزدیک تثبیت مالکیت و شناسنامه‌دار کردن موقوفات را در کل کشور شاهد باشیم.
*اداره کل اسناد و ثبتی سازمان اوقاف چه برنامه‌ای برای حفظ موقوفات و جلوگیری از موقوفه‌خواری دارد؟
موقوفه‌خواری یک مفهوم عام است و تضییع حقوق موقوفه را موقوفه‌خواری می‌گویند. ما در این بخش و حوزه کاری خود اقداماتی که موجب جلوگیری از موقوفه‌خواری می‌شود را در سه حوزه تعریف کرده‌ایم. اولین اقدام، شناسایی و ثبت اطلاعات دقیق موقوفات و هویت‌بخشی از طریق شناسه ملی است که درگاه اختصاصی شناسه ملی موقوفات، سال‌های اخیر در اداره کل اسناد ثبتی و همینطور معاونت اوقافی و سازمان اوقاف مستقر شده و دسترسی، تخصیص، بازبینی، اصلاح و تغییر شناسه‌های ملی مربوط به موقوفات را سازمان اوقاف از سازمان ثبت و هیئت ماده ۹ دریافت کرده و این اعتماد به صورت متقابل ایجاد شده و به صورت برخط این اقدام را می‌توانیم انجام دهیم و در حوزه‌های دیگر نیز جمع‌آوری و حفظ اسناد وقفی و تثبیت مالکیت موقوفات کمک می‌کند موقوفات شناسایی، ثبت و درج شوند و از اینکه افرادی سودجو بخواهند به صورت غیر قانونی تصرف و خدشه‌ای به موقوفات وارد کنند جلوگیری می‌شود.
*با نظر به برنامه‌های اجرا شده طی سال‌های اخیر در ابعاد مختلف خدمات‌رسانی ثبتی در کشور و با توجه به نقش مؤثر نیروی انسانی در نیل به اهداف و سرعت بخشیدن در خدمت‌رسانی به مردم، اداره کل اسناد و ثبتی سازمان اوقاف چه برنامه‌ای برای توسعه منابع انسانی و استفاده بهینه از نیروی جوان در نظر دارد؟
این واحد که به املاک و اسناد وقفی رسیدگی می‌کند، هم یک واحد تخصصی و فنی است و هم برای اقدامات تحولی و ساماندهی این بخش نیازمند نیروی متخصص و مجرب متناسب با حجم کاری است که بسیار زیاد است و متأسفانه ما در این زمینه هم از نظر ساختاری و کیفیت نیروی انسانی در ستاد و هم در استان‌ها با مشکل مواجه هستیم. در این زمینه مکاتباتی با واحدهای مربوطه انجام شده و برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته که این مشکل برطرف شود و ساختار اداره کل اسناد ثبتی تقویت شود.
*ارزیابی شما از اقداماتی که انجام شده و کارهایی که بر زمین مانده چیست؟
در جهت اجرایی کردن کارها از نظر بحث تثبیت مالکیت و یا آرشیو اسناد از نظر روال اداری کار دنبال می‌شود، اما نکته این است که از نظر تأمین منابع اگر بیشتر باشد سرعت کار افزایش می‌یابد. به عنوان مثال در جهت کمک به موقوفات کم‌درآمد و فاقد درآمد استان‌ها اگر در جهت تثبیت مالکیت و نقشه‌برداری، منابع مالی بیشتر تخصیص دهیم، کارها را سریع‌تر می‌توانیم راهبری کنیم و همینطور در حوزه آرشیو اگر ساماندهی بهتر اتفاق بیافتد یا بتوانیم منابعی را داشته باشیم و از برون‌سپاری استفاده کنیم و تسریع دهیم، بحث فهرست دیجیتال که برای آرشیو مرکزی سازمان هست خیلی کمک می‌کند و آنچه دغدغه من است و بخشی از آن مربوط به بخش‌های دیگر می‌شود و می‌تواند برنامه‌ریزی و مدیریت سازمانی را انجام دهد، ایجاد سامانه جامع بانک اطلاعاتی املاک در اوقاف است که البته اقداماتی انجام شده است، انتظار می‌رود با کامل شدن این سامانه بتوانیم کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی املاک وقفی را در یک سامانه داشته باشیم تا در برنامه‌ریزی‌ها، صیانت و بهره‌وری موقوفات دقیق‌تر برنامه‌ریزی کنیم. این مقدمه واجب مدیریت موقوفات است.
*اداره کل اسناد و ثبتی سازمان اوقاف چقدر در تحقق اهدافش موفق بوده است؟
یکی از مواردی که در راهبرد کارها پیش‌بینی کرده‌ایم در حوزه ثبتی و اسناد سعی کرده‌ایم مشکلات ادارات کل استان‌ها را دریافت کنیم و ببینیم چه مشکلاتی وجود دارد و در کنار برنامه‌ریزی و پیگیری مسائل مربوط به حوزه املاک و اسناد، موارد و مشکلات را یک به یک برطرف کنیم. مثلاً برای تبدیل اسناد مالکیت موقوفات، مشکلات ثبتی داشتیم که مانع بود و با تعامل و همکاری‌های صورت گرفته در سازمان ثبت این مانع برطرف شد. یا بحث تأمین منابع مالی و هزینه‌های موقوفات کم درآمد و فاقد درآمد برطرف شد و نکته دیگر در رابطه با موضوع تثبیت مالکیت‌ها، موارد مربوط به نیروی انسانی را با موضوع برون‌سپاری سعی کردیم از ظرفیت کارکنان اداره ثبت شهرستان‌ها استفاده کنیم و پرسنل استان‌ها را از طریق نصب امین تقویت کردیم و همینطور بحث معافیت از هزینه‌های ثبتی را پیگیری کردیم و تا حدود زیادی ابهامات و ناهماهنگی‌ها برطرف شد و این رویکرد را همیشه سرلوحه خود قرار داده‌ایم که مانع‌زدایی را در کنار برنامه‌ریزی و تحول داشته باشیم و موانع در جهت پیشبرد اهداف را هم برطرف کنیم که تا حدودی این اتفاق رقم خورده است.
در این راستا در حوزه سنددار کردن رقبات وقفی از ۲۸ هزار و ۷۹۳ رقبه در سال ۱۴۰۰ به سی هزار و ۱۲۵ رقبه در سال ۱۴۰۱ رسیده که ۲۰ درصد پیشرفت داشته است و در حوزه تبدیل اسناد مالکیت قدیمی از سه هزار و ۴۵۸ سند در سال ۱۴۰۰ به سه هزار و ۷۶۱ سند در سال ۱۴۰۱ رسیده که ۲۱ درصد رشد داشته است. در مجموع، صدور اسناد مالکیت وقفی از هفت هزار و ۸۸۱ سند در سال ۱۴۰۰ به ۱۰ هزار و ۸۱ سند در سال ۱۴۰۱ رسیده که ۵۰ درصد پیشرفت داشته است.
با مقایسه عملکرد هشت ماهه سال جاری با سال قبل بر اساس آمار، از نظر جانمایی نقشه پلاک وقفی در کاداستر از ۱۷ هزار و ۴۴۰ هکتار در سال ۱۴۰۰ به ۷۸ هزار و ۸۳۷ هکتار در سال ۱۴۰۱ رسیده که ۸۸ درصد پیشرفت داشته است و از نظر تثبیت مالکیت پلاک‌های وقفی در بانک کاداستر از ۲۳ هزار و ۷۸۰ هکتار در سال ۱۴۰۰ به ۸۷ هزار و ۹۸ هکتار در سال ۱۴۰۱ رسیده که رشد ۷۲ درصدی داشته است. گفتنی است که این نتایج با پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام شده بدست آمده و امید است با فعالیت کارگروه‌های ستادی و استانی، روند پیشرفت و رشد عملکرد را بیش از گذشته شاهد باشیم.
